Dag 1 in Zambia (14 april 2016)

Van morgen vroeg opgestaan met het team. Om half negen zouden we opgehaald worden om naar een dorp verderop de eerste groep van 150 vrouwen te trainen. Snel een ontbijtje voor het busje komt. Daarna schudden onze nieren van links naar rechts over zandwegen voordat we de hoofdstraat opdraaien naar een dorp, twintig meter verderop.

Na een half uurtje staan we voor een hele grote hal in het dorp. Bij binnenkomst zingen en dansen de vrouwen en dus wij ook binnen dertig seconden. Anne Heleen van ons team die hier een half jaar geleden startte te trainen wordt als vriendin trainer binnen ontvangen. Nadat we ons hadden voorgesteld mochten we niet beginnen met trainen want ze hadden een programma voor ons gemaakt met dans, theater en veel liedjes die gaan over het dagelijks leven.

In het programma vertellen ze wat de training betekend heeft voor hun bedrijfjes, emotioneel en indrukwekkend om 150 sterke trotse vrouwen dit te zien doen voor hun gasten. Daarna gaven ze ze ons namen die ze wel uit konden spreken want Gerard, Marcel en Sjoerd bekt daar niet. Dus die heten nu Lelato, Tabo en Lobasi. Gerard pakte een gitaar toen hij zijn nieuwe naam hoorde en improviseerde een mooi lied over de naam voor de vrouwen. Met applaus en een hoop gelach werd het lied warm onthaald. In de tussentijd was de Nationale televisie geïnstalleerd en draaiende. De helft van het team starte de trainingen met heel veel gelach van herkenning door de vrouwen terwijl de ander helft geïnterviewd werd door de reporter. Wat we vonden van het werk van deze vrouwen die met een mini krediet bedrijven gestart waren, de vrouwen die zich verenigd hebben onder de naam ” de stichting Naleli vrouwen. Ik vertelde hoe ik onder de indruk was over het effect van hun bedrijven op hun partners, gezinnen, families en lokale gemeenschap. Wat voor effect dit op andere groepen vrouwen heeft op andere plekken in het land en op het continent. Hoe dit soort projecten gestimuleerd worden door o.a. Nederland en door de beschermvrouwe van mini krediet, de Nederlandse koningin Maxima. Over wat de leidster van deze groep Namakau, de als entrepreneur van het jaar gekozen vrouw in Zambia, voor indruk heeft gemaakt met dit project op president Obama en zijn vrouw. Op de achtergrond hoor je vrouwen genieten van de trainingen, hoe ze de tijd nemen om naar elkaar te luisteren en tijd nemen om advies tot zich te nemen. ’s Middags nemen we afscheid tot maandag, dan gaan we met deze groep verder. Voor het afscheid dansen de vrouwen met onze vrouwen uit het team. En daarna moeten de mannen van het team voor de vrouwen dansen, begeleid door vrouwen achter djembees.

Daarna zijn we naar een investeerder in het gebied geweest die met het bouwen van luxe lodges hele gemeenschappen begeleid bouwen van huizen voor de arbeiders,met het oprichten van scholen voor de kinderen van de werkers en dorpsgenoten. Deze lodges aan de Zambezi rivier zijn indrukwekkend en trekt mensen die hun geld gaan besteden in dit gebied tijdens vakanties, congressen en seminars. Waanzinnige tuinen en boomgaarden zorgen voor groenten , kruiden en fruit.
Daarna overleg met Namakau over het besteden van gelden voor mini krediet die we meegekregen hadden. Deze discussies zijn ingewikkelder dan ik dacht omdat je hier letterlijk het belang ziet van vrouwen met hun ambities.
Nu net terug op ons logeer adres. Eerste biertje van de dag. We zijn een beetje hyper van de indrukken en tegelijkertijd tijd nog niet fit na zo’n lange reis.

Dag 2 in Zambia (15 april 2016)

’s Ochtends loopt een joekel van een baviaan voor onze huisjes. Indrukwekkend hoe groot en sterk die zijn. Een dag eerder hoorden we van een bewoner dat een baviaan de tas van een toerist had weggegraaid. Vervolgens had hij, voor het oog van vele anderen bij de rivier, het één na het andere object uit de tas gehaald en in de rivier gegooid als het niet eetbaar was. Dag BlackBerry, plons, dag portemonnee, plons, dag camera, plons enz enz. Niemand durft dan iets ha ha. Tot morgen.

Na een Engels ontbijt stappen we in de bus om onze nieren te trakteren op aanslagen die veroorzaakt worden door de gaten in de weg. Door het hele, te kleine, busje, hoor je geluiden als oempffff, phaaaaah, zo héee, auwauw. Na tien minuten bereiken we een geasfalteerde weg die ons naar de Livingstone school brengt voor techniek en ondernemerschap (LIBES). Na verwelkomd te zijn door de principal en zijn staf kunnen we kennismaken met de studenten. We stellen elkaar voor en vertellen wat voor lessen ze kunnen verwachten van een ieder van ons zodat ze kunnen kiezen met wie ze mee willen voor een training. Na vijf minuten zie ik mijn collega’s met studenten onder de bomen aan het werk.  De ene groep wil leren speechen als Obama en krijgt daar les in. De ander krijgt les in creatief denken of hoe met jouw talenten samen te werken met anderen met andere talenten. Een groep krijgt vanuit theater perspectief les in leiderschap en hoe anderen daar op reageren. Een groep werkt op een systemische manier aan toekomst perspectieven en hoe om te gaan met de obstakels die je tegenkomt. Een groep werkt vanuit de stilte van een geleide fantasie naar een muzikale visie op de eigen toekomst en wordt zich bewust van alle hulpbronnen die ze hebben om hun een eigen gewenste toekomst te creëren. Kortom, zes verschillende methodes om vooral skills als creatief en innovatief denken, initiatiefrijkheid en ondernemerschap te bereiken. Tot slot doen we nog een plenaire rap-up waarna Gerard een lied improviseert met de titel: “Flow & Go, into your future”, een leid wat al snel ons lijflied wordt! We laten na deze mooie workshops een hele zaal van enthousiaste studenten achter!

Even later zitten we weer in de bus, nu naar de Rotaryclub die een heel goed netwerk heeft in de omgeving. Tijdens de lunch hebben we ons gepresenteerd. Hierna wordt ons transport aangeboden en telefoontjes gepleegd voor zaken die we nodig hebben.

Vervolgens bezoeken we projecten in een hospitaal. Je moet onze ziekenhuizen zien als tien sterren hotels in vergelijking met wat we daar zagen. We zien krachtige mensen die bouwen aan hun toekomstdromen, nieuwe daken, ruimtes, nieuwe bedden en die vrolijke gordijnen naaien voor de kinderafdelingen. Buiten zitten patiënten en hun familie in het gras onder de bomen te wachten. Diep onder de indruk vertrekken we in taxi’s naar jonge entrepreneurs die achter de hoofdstraat werken in hun bedrijven aan de zand en puin straten. Moderne sterke mensen die dealen met mogelijkheden die de samenleving hun biedt.

Buiten pakken we na ons werk een taxi naar onze hutjes. Vanaf hier lopen Geert en Sjoerd een lange weg naar de rivier waar we nog net op tijd de zonsondergang zien in het snel stromende water. Na de wandeling terug vertelde de bewaker van onze hutjes dat dit geen slimme actie was omdat menig wild dier om die tijd gaat jagen, dat waterbuffels ons in de flanken hadden kunnen aanvallen. En dan heb ik nog niet gesproken over de krokodillen zei hij. Weet je dat hier de oudste woont? Hij is 150 jaar oud. Ok het is dus geen Rolde of Eelde dat weten we nou. Maar wat een zonsondergang!

’s Avonds voorbereiding voor het televisie interview die Anne Heleen de volgende ochtend voor anderhalf miljoen kijkers zal gaan geven. De tweede keer dat we de nationale tv halen.

Nicole zit nog een tijdje achter haar lapop in het pikkedonker te werken. En daarna toepen en klaverjassen.

Dag 3: 16 april; Mosi oa Tunya & Braai

Om 7 uur op om TV te kijken naar Anne Heleen die dan al om half zes is opgehaald om geïnterviewd te worden in deTV studio. De volgende ochtend zitten we op scherp voor eenTV waar we alleen maar sneeuw ontvangen en af en toe een glimp van een mens. Als iedereen weer in de koffer duikt blijf ik op voor wat schrijfwerk en zie Anne Heleen helemaal hyper terug komen uit de studio’s. Heb je het gezien gilde ze bijna uit, het ging te gek. Van velen hoorden we die dag dat het een geslaagd programma was. Mooi, weer een stap verder in dit proces voor de vier honderd vrouwen die we trainen.

Het is weekend, we hebben tijd om de toerist uit te hangen! In de ochtend worden we opgehaald door Ben, (taxichauffeur en gids, kleinzoon van de Chief van het gebied, goede vriend van Namakau). Hij neemt ons mee naar de Victoria Falls (hier Mosi oa Tunya: de wolk die dondert).

Een waanzinnige ervaring, een van de zeven wereldwonderen. De waterval heeft een lengte van 1,4 kilometer, stel je toch voor: over een afstand van 1,4 kilometer lazert het water honderd meter omlaag, elke seconde, jaar na jaar!

In feite is er sprake van een soort van slenk waar al het water in valt, je kunt dus op een relatief geringe afstand naar de waterval kijken. De grote verrassing daarbij: het gaat (zeker nu in het natte seizoen) om zulke enorme hoeveelheden water dat je voortdurend in een soort van constante rainshower staat: na ongeveer 3 minuten ben je tot op de draad doorweekt. Foto’s maken op dergelijke plekken is dus ook -helaas- volstrekt onmogelijk. Maar wat een indrukwekkende, imposante, verpletterende ervaring!

We lopen vervolgens tot halverwege de nabij gelegen brug die Zambia en Zimbabwe met elkaar verbindt. Op die plek staan we dus ook nog even op Zimbabwaans grondgebied. Op diezelfde plek kun je overigens ook nog bungee-jumpen, maar vreemd genoeg had niemand daartoe de behoefte.

Sjoerd voelt zich bij de waterval net een hobbit in zijn te grote groene regencape met puntmuts in het regenwoud bij de Victoria watervallen. Met donderend geraas valt water naar beneden en slaat tegen de rotsen waar het vervolgens op afketst richting het woud en op de gladde met algen bedekte brug waar ik over loop. Onder de brug verdwijnen grote regenbogen  in het woud met duizend ene één geluiden. In het woud is het prachtig en gevaarlijk. De bavianen gooien af en toe stenen naar toeristen vanaf de rotsen. Ze zijn net als ik territorium gevoelig. Eerder deze dag probeerde een grote baviaan Sjoerd zijn gele plastic tas af te pakken met (inclusief telefoon) wat hem niet lukte. Bavianen – de Vries  0 -1.

We lopen samen met de achterkleinzoon van de koning (chief) die er op toeziet dat deze zeiknatte Nederlanders van A naar B komen. We zien de mooiste planten, vogels, insecten en andere dieren. Wat een paradijs. Deze prins, Prins Ben, is, naast onze gids, iemand die veel mensen kent en deuren kan openen die anderen niet kunnen. We spreken onderweg over het micro krediet voor de vrouwen die we trainen, over entrepreneur zijn, over onze families en politiek. Over zijn voorvaderen vertelt hij dat die nooit dood zijn gegaan maar voortleefden tussen deze prachtige heuvels en grotten waar we nu wandelen. Prachtige verhalen! “Gisteren heb ik jullie aan het werk gezien” zegt hij plotseling. Het was op het dichtst bekeken tv programma. Mooi hoe jullie zoveel plezier en kennis tegelijkertijd kunnen overbrengen. Dit zelfde team staat bij de volgende bocht als verzopen katten met glimlachen van oor tot oor klaar voor een groepsfoto.

Daarna brengt de prins ons terug naar onze hutjes in onze lodge die steeds meer ons thuis wordt. Daar eten we wat en worden opgepikt door de voor ons volgende bezoek. Namakau, entrepreneur van het jaar, neemt ons mee naar één van haar projecten, een verwaarloost ziekenhuis. Samen met anderen verbouwen ze afdeling naar afdeling. De families van de patiënten zitten buiten onder de bomen wat te eten voor de bezoektijd. Het is indrukwekkend hoe jonge mannen en vrouwen de handen ineenslaan en veranderingen hier in werking zetten. Nieuwe slaapzalen voor kinderen met kleurrijke gordijnen waar je vrolijk van wordt. Nieuwe muren, nieuwe ramen, nieuwe daken project na project. Er is hier veel ziekte. Vijfentwintig procent van de bevolking hier heeft AIDS. Dit tegen de gemiddelde van dertien procent in het continent. Op een van de muren staat: proud to know my HIV status met een rood lintje ernaast die symbool staat voor solidariteit met de patiënten. Trots toont Namakau het volgende project hier die nu af is. Een kamer waar de ouder kan slapen bij het zieke kind.

Om  half zes worden we opgehaald door Malte die ons meeneemt naar zijn huis waar hij en zijn vrouw Anita een geweldige braai hebben aangericht.

Ongeveer 20 gasten uit allerlei landen zijn aanwezig en we besteden de avond om gesprekken te voeren met de verschillende gasten. Een schat aan ervaringen en indrukken rijker zijn we tegen 23.30 weer thuis.

Dag 4 zondag 17 april

teammeeting in ons eigen onderkomen: de Bushfront Lodge in Livingstone.

We bereiden onze trainingsdag voor maandag voor, bedoeld voor de Naleli Initiative women.

Daarnaast doen we aan de verdere ontwikkeling van ons eigen team; we zetten een volgende belangrijke stap in ons groepsproces door open te zijn over onze gedachten en angsten en geven elkaar op een goede en preciese manier feedback; het aantal blijft hetzelfde maar de groep groeit in kracht!

Halverwege de middag hebben we een afspraak met twee van de leiders van “succes Movement Seminars”, een groep die opleidingen verzorgd in ondernemerschap. Ze nodigen ons uit een aantal workshops geven voor hun advanced group om kennis te laten maken met onze westerse zienswijze en werkwijze op ondernemerschap. We hebben een interessant gesprek om duidelijk te krijgen wat  wat in hun ogen precies onze bijdrage kan zijn. Op die manier zijn we in staat om ook voor deze groep drie verschillende workshops te ontwikkelen.

In de avond gaan we, ondanks het feit dat het maar 10 minuten lopen zou zijn, met de auto naar de Waterfront. Het wordt door de mensen van onze lodge als onveilig ervaren op dit moment van de dag. Niet alleen zouden we een ongewenste ontmoeting kunnen hebben met een groepje waterbuffels of olifanten, ook zouden we een groepje criminele hangjongeren kunnen ontmoeten die zich graag een groot deel van onze bezittingen zouden toe-eigenen.

De Waterfront, het woord zegt het al, is een mooie plek met uitzicht op de Zambezi. We kunnen nog net genieten van het laatste licht, de zon is net onder en eten eten een lekkere maaltijd.

Dag 5 maandag 18 april

De tweede trainingsdag voor de vrouwen van het Naleli Initiatie komt er aan! Na het ontbijt gaan we naar de plek waar de training zal plaatsvinden. We gaan nog even langs een supermarkt met een ruim assortiment, het doet nauwelijks onder voor een Nederlandse supermarkt. We slaan flink wat water in en kopen ook een flinke tros bananen. Samen met de geroosterde boterhammen moet dat genoeg zijn voor de lunch.

Onze chauffeur Malte is niet zomaar iemand: hij is voorzitter van de Rotery en tegelijkertijd de voorzitter van de Kamer van Koophandel. De rit voert langs kleine huisjes, stoffige zandwegen en houten winkeltjes die hun waren aanbieden. Steeds de weg vragen onderweg en uiteindelijk kom je door een poortje bij het trainingsgebouw. Daar staan de vrouwen (vandaag zijn er ongeveer 200 vrouwen aanwezig) alweer klaar om ons te verwelkomen. Iedereen is weer op haar paasbest gekleed.

Binnen twee minuten dansen de zingende vrouwen met ons. Op Nicole na zijn we swingende harken die ook stinkend hun best doen. Maar lol en plezier stralen we zeker uit. Wat een feest om hier te mogen dansen, zingen en werken.

Fijn te zien hoe onze bijeenkomsten al op voorhand gewaardeerd worden. Maar dat blijkt niet alleen uit dit ‘uiterlijk vertoon’: sommige van de aanwezige vrouwen moeten – om aan onze sessies te kunnen deelnemen – drie uur lopen!

De buitendeuren van de hall annex school en gemeenschapshuis missen stukken hout, je kunt er onderdoor kijken en de banken zijn oud en gammel. Het plafond is 12 meter hoog en de muren zijn beschilderd met schoolbordverf. Geld voor krijtjes is er niet en ook niet voor pennen en papier. De microfoon staat op luid, zo luid dat onze oren pijn doen als een trotse mevrouw namens het Naleli project voor vrouwen met micro krediet de bijeenkomst opent. We danken uitvoerig. Onze Zambiaans namen worden nogmaals herhaald.

We sluiten het plenaire gedeelte af met een gezamenlijke energizer (met elkaar doen we de geluiden na van een tropische regenbui, inclusief een flinke donderbui!).

In drie duo’s gaan we in de ochtend uit elkaar. Anne Heleen en Marcel blijven binnen in de grote zaal, Marcel en Geert nemen de ene kant van de binnenplaats als hun werkterrein, Nicole en Gerard werken aan de andere kant. Natuurlijk wel zoveel mogelijk de schaduw zoeken want de temperatuur is hier voortdurend 30+ (er wordt zelfs beweerd dat het deze dag 41 graden is geweest).

Voor ons is het prachtig dat we in deze periode weer in alle mogelijke duo combinaties kunnen werken. In de workshops komen thema’s aan de orde zoals:

Nicole en Gerard houden zich buiten in de schaduw bezig met netwerkontwikkeling middels een durf te vragen spel waarbij de vraagster, haar zakelijke vraag kan neerleggen. Vervolgens hoort ze aan welke tips ze krijgt van de hele groep die op elkaars oplossingen en tips reageren. Dit geeft zoveel nieuwe inzichten en mogelijkheden dat de deelnemers met brede grijnzen naar elkaar kijken. De vragenstelster van het moment krijgt een kroon op en is een hele goede chief ( koningin) die vragen heeft voor haar onderdanen.

Anne Heleen en Marcel zitten voor het podium met een grote groep voor hun. Marcel verteld een verhaal met metaforen die verteld over personages die steeds op andere gedachten gebracht worden door omstanders die zich met hun zaken willen bemoeien. Vervolges laat hij een deelneemster verschillende rollen spelen van mensen die met haar bedrijf te maken hebben; de leverancier, de klant en zichzelf als onderneemster. Daarna moet ze steeds in een andere rol dan haar eigen kijken wat er gebeurde. De hele groep herkende en erkende dat ze vaak vanuit één positie kijken maar dat er nu veel nieuwe eye openers waren.

Anne Heleen werkte met de hoeden van Bono. Zes hoedjes met zes verschillende kleuren. Kijken vanuit zes posities naar het zelfde. Een hoedje voor creatief denken, een voor negatief denken, een voor de feiten, een voor objectief denken enz enz. Als je een onderwerp per groepje bekijkt vanuit een steeds andere “hoed” heb je een uitgebreider beeld over dat onderwerp dan wanneer je alleen van ėėn hoedje uitgaat. Sjoerd en Geert hebben vanuit vijf basis regels gekeken naar de bedrijven. Door gebrek aan papier schreef Geert de regels met een stift op Sjoerds nieuwe polo shirt. 1 waar kom je als bedrijf vandaan, 2 wie horen erbij, 3 wat zijn de taken en verantwoordelijkheden, 4 wat is de balans van geven en nemen en 5 waar neigt de organisatie naar toe te groeien. Met eigen familie verhalen starten de beide trainers. Ze weten dat hun ouders, grootouders en overgrootouders met hun strijd om te overleven de toekomst van hun kleinkind mede hebben voorbereid. Alles begint klein en heeft tijd nodig om te groeien. Vervolgens hebben ze praktijkoefeningen gegeven over hoe ze om kunnen gaan met tegenslagen en hoe ze obstakels kunnen laten verdwijnen.

In de korte middagpauze worden we uitgenodigd om mee te eten met de lunch die door de vrouwen zelf is bereid: We genieten van Nshima, een van mais gemaakte puree die je met groenten en vlees kunt eten. Enorme pannen op houtvuren dampen onder de bomen. Met grote lepels wordt de lekkernij opgeschept. En daarna met je handen eten en smullen met zijn allen. Heerlijk!!

Nshima is niet zomaar een belangrijke component van het Zambiaanse voedsel, het is ook een belangrijk deel van de Zambiaanse trots! Nog belangrijker als bier voor de Duitsers!

’s Middags hebben we na dansen en zingen nog drie sessies gegeven die goed ontvangen werden. We eindigden met een verassing, geld voor nog 80 vrouwen die ook een micro krediet willen. Gejuich en gegil alom. De eerste groep vrouwen hadden net hun krediet afbetaald en waren aan het groeien met hun bedrijf.

Gerard probeert samen met Geert met een mooi lied de middag af te sluiten maar dat lieten de trommelaarsters niet gebeuren en ook de hele groep kent nog wel een paar swingende liederen waarop stevig gedanst kan worden. Veel hugs, knuffels en speciale handshakes volgden voordat we weer in de bus zaten. De vrouwen, veelal met de kinderen op de heup of rug probeerden nog voor de zonsondergang thuis te komen. Na zonsondergang is het gevaarlijk met al die wilde beesten die trek hebben.

Na de trip zijn we met Namakau, de entrepreneur van het jaar en leidster van dit project en met Amina, een bank manager en Afrikaans expert op het gebied van micro krediet om tafel gaan zitten om te kijken of er een mini credit bank kan komen. Ook hebben we  een bevriend lokaal bankdirecteur hierover eerder geraadpleegd. De bank gaat er komen en over een paar dagen gaan we hiermee weer de pers in doormiddel van het geven van een grote symbolische cheque aan de Naleli vrouwen en Namakau. We eten ons avondmaal tijdens een boottocht over de machtige Zambezi rivier.

Dag 6 en 7 (dinsdag 19, woensdag 20 april).

Wat zou een reis naar Afrika zijn, zonder momenten van verwondering, van bewondering en van ingehouden adem midden in de wildernis?  Na een kleine week stevig aan de slag te zijn geweest, krijgen we de kans om een kleine twee dagen in Chobe NP (Botswana) door te brengen, een gebied dat qwa omvang NL naar de kroon steekt. Een goede gids (dat was-ie zeker!), een stevige en betrouwbare 4WD, genoeg om te drinken plus een paar tenten om de nacht in door te brengen – dat is genoeg. Oh ja, enthousiasme,  een open mind en een scherp oog dragen zeker bij aan het plezier. Plus de bereidheid om de afhankelijkheid van wifi even los te laten. Maar dan krijg je ook wat!

’s Avonds aangekomen op de plek waar onze tenten staan opgeslagen (“Hotspot 7”) kruipen we rond het kampvuur en laten langzaam de wonderen van de dag in onze belevingen opnieuw traag langsdrijven. Grotere groepen impala’s dan we ons hadden kunnen voorstellen. Hippo’s, kroks,  rode lechwes (aquatische antilopen – ik heb hun dansende sprongen naar de overkant van eem lagune, voorbij de kroks kunnen filmen! ), ganzen,  zwarte en heilige ibissen, reigers, egrets, diverse jesus birds…..

Olifanten in  het water en op het land. Waterbad en stofbad.

Verderop een roedel leeuwen die traag in het hoge gras twee waakzame kudu’s besluipt. Tevergeefs. De antilopen  ontkomen.

Niet alles loopt goed af. We vinden het karkas van een jonge giraffe, bevochten door talloze gieren. De volgende ochtend zal op die plek niets meer van de giraf te vinden zijn. Verderop liggen verspreide botten en een verbleekte schedel; alles wat er over is van een olifant die ten prooi is gevallen aan hongerige katten. In een boom hangen nog de poten van een antilope. Er moeten hier dus ook luipaarden voorkomen.

Een van de mooiste momenten was de ontmoeting met een lilac brested roller. Vlakbij en zó rustig. Aanraakbaar zelfs. Even poseren. Dan in gratieuze, veelkleurige vleugelslagen op weg naar de volgende boom.

Andere erg mooie èn soms zeker ook spannende momenten waren de ontmoetingen met olifanten. Eigenlijk meer. Soms haast net zo dichtbij als de lilac brested roller; minder dan 2 meter. Zo imposant! Die beweeglijke slurf. De lange wimpers. Elk detail te zien.

Als we haast hebben om nog voor donker bij de tent te kunnen zijn blokkeert een jong mannetje met een hoge dosis testosteron onze doorgang. Vlak naast de water kant. Geen zin om ons erlangs te laten. De geur van muskus in onze neus. Straaltjes vocht langs de kop naar beneden. Wapperende oren. Onrustige poten trappend in het zand. Afstand: minder dan 2 meter. Gewoon net zo lang staan blijven (niet terugdeinzen, niet bang zijn) tot we door kunnen rijden.

Het laatste geluid dat we vannacht horen was een zacht  snuivend gebrul. Wat zou het zijn? Een leeuw, een olifant,  een hippo, een ander nog onbekende Chobe bewoner, of een menselijke slaper ineen naburige tent.

6 uur a.m. startte het vervolg van onze tocht, opnieuw dwars door het Chobe Park, terug Zambia in.

Tegen de avond gaan we op weg naar het gebouw van de Succes Movement om daar – ook nu weer in duo’s – workshops te geven aan de deelnemers van hun advanced group.

Nicole werkt samen met Geert, Marcel samen met Sjoerd en Anne Heleen met Gerard.

Dag 8 (donderdag 21)

We werken vandaag voor het grootste deel bij de Bushfront. Voor Amina, die ook graag kennismaakt met onze manier van werken doen we een tweetal opstellingen; de eerste over haar missie, de tweede over hoe ze bij dit werk gebruik kan maken van hulpbronnen. Het is haar droom om wees-pubers uit het weeshuis te halen en de kans te geven om – afhankelijk van hun talenten – een opleiding te volgen en uit het huis weg te kunnen blijven.

De opstelling over een kindertehuis in Ghana laat een grote indruk achter bij de klant en bij ons  team. Het laat zien dat de overleden ouders geen plek krijgen in het systeem van de kinderen. Dit terwijl de ouders een dagelijkse “rol hebben ” in de gedachten van de kinderen. Ook de overleden ouders waren aangedaan over hoe het leven nu was voor hun kinderen. Met name de pubers die niet meer geadopteerd werden door hun leeftijd en nog jaren “moesten” hadden het zwaar. Ze haten vaak de instelling die hun bewaakt, voed en dak biedt. In de opstelling spuugden ze naar elkaar. Er is geen geld om het personeel te trainen tot professionele groepsleiders die kinderen met zorg en aandacht kunnen opvoeden. Ook het opleidingsniveau van het management laat vaak te wensen over. En iedereen weet dat. Het is een publiek geheim en een schande waar men niet mee geconfronteerd wil worden. De ambtenaren krijgen onvoldoende geld van de politiek om de instituten te steunen en om de kwaliteit te bewaken. Er is meer nodig dan geld voor de wezen. Een heel systeem moet afscheid nemen van het oude en er moet erkend worden wat er was en hoe dat kwam.

Daarna doet Anne Heleen een aparte sessie met Amina om haar te leren mindmappen, Gerard gaat er later bij zitten en interviewt haar terwijlAnne Heleen op basis hiervan de mindmap verder invult ten aanzien van de kwaliteiten van Amina. Ze is een cijfervrouw die in de bankenwereld haar sporen heeft verdient maar nu een totaal nieuwe stap wil zetten. 

Gerard en Geert schrijven ’s middags een officiële tekst voor het Flow&Go lied, samen met Geert slijpen we het fijn.

Missie geslaagd!

De ballonnen vulden kleurrijk het zwembad voor de avond die komen zou. Eten en drinken wordt klaargezet en de stoelen en tafels gerangschikt voor de belangrijke en minder belangrijke gasten. De eerste televisiezenders staan buiten al met elkaar te kletsen als de vrouwen, die we net getraind hebben in prachtige kleren binnen komen. Een enorme cheque hebben we laten maken met het bedrag wat geschonken wordt van uit Nederland. Die staat bij de keuken al klaar. Muren en tafels zijn vrolijk versierd. De opperstalmeester en spreker uit Zambia arriveert en mengt zich om info op te halen. Het team van Zambia en ons team staan klaar met een bank expert en vriendin uit Ghana die veel weet van minikrediet om samen de gasten te ontvangen. Vlak voor de start van het programma komt de koning met zijn vrouw en gevolg binnen. Een erg geliefd en vriendelijk man die makkelijk benaderbaar is voor zijn volk. Dan start het programma. Camera lampen centreren de plek waar het gebeurt. De enorme cheque wordt aan geboden aan de Naleli vrouwen die spontaan beginnen te schreeuwen. Door allerlei organisaties wordt op tv het het Naleli team van Zambia en ons team geprezen. Ook politici zijn positief. Dan komt de Koning die vertelt dat hij persoonlijk het project gaat steunen. Hij doneert geld zodat meer vrouwen deel kunnen nemen aan dit mooie minikrediet project. Deze actie wordt gevolgd door andere mensen en op het eind van de avond is er een extra budget voor 140 vrouwen die een eigen bedrijfje mogen starten.

Dan gaan de tv lampen uit. Nog een paar radio interviews en we zijn klaar. Een uur later zitten we met ons team en een politicus nog wat na te praten met aangerukte pizza’s omdat we allemaal geen tijd hadden gehad om te eten. Happy days. Missie geslaagd.

Enkele korte speeches en dan is het tijd voor het F&G lied dat we nu met ons hele team ten gehore brengen.

Maar ook nu is het echte slotstuk van het feest verzorgd door de Naleli women zelf, die dansen en zingen, maar wel met een enorme hoop enthousiaste mededansers!

Voor het slapengaan is het zaak om de koffers te gaan inpakken. De volgende ochtend gaan we namelijk redelijk op tijd naar de zaak van Namakau om haar team nog een korte training te geven.

Dag 9 (vrijdag 22 april)

Na nog een training voor de werknemers van een bedrijfje voor glas en aluminium die we dit beloofd hadden stappen we in de busjes richting vliegveld. Daar een mooi afscheid met veel foto’s en natuurlijk ook hier, lekker dansen. Eerst naar Zuid Afrika en dan naar Namibië waar we hartelijk ontvangen worden door Zack Pienaar en zijn mensen. In een prachtig restaurant vol met tegen de muur getimmerde elementen van een lange geschiedenis spreken we elkaar tijdens een heel gezellig etentje.

Eerst even wennen aan elkaar. Mooie mensen ontmoeten we daar, slim en betrokken. Daarna naar ons hotelletje om ons te resettelen. Klaar voor nieuwe avonturen en nu klaar op te slapen.

Dag 10 (zaterdag 23 april)

’s Ochtends arriveren we op de trainingsplek. Ieder verteld zijn of haar deskundigheid aan de anderen. De gastheren en dame vertellen waar ze tegen op lopen. Gezamenlijk besluiten we deze zaken op te stellen. De projecten voor de armsten, de zakenwereld en de blanke gemeenschap van de kerk en de leider van het project. Wat naar voren kwam is dat de blanke gemeenschap en de zakelijke gemeenschap wel geld willen geven aan de projecten maar zelf niet hieraan verbonden wilden zijn. De honderden jaren oude scheiding van rassen en onderdrukking kwam helder naar voren. Herhalende  patronen die nog niet respectvol afgesloten zijn.

Opnieuw besluiten we een opstelling. We leggen de groep uit dat in onze ervaring de derde generatie pas open en nieuwsgierig durft te kijken naar wat er gebeurt is in een oorlog. De eerste generaties achter hun kunnen hun hierin nog weinig helpen. Dus besloten we de generaties op te stellen van voor het probleem, die hiervan nooit weet hebben gehad.

In deze opstelling stellen we twee jonge mensen op, een met een Afrikaanse achtergrond en een met een Europese achtergrond, die elkaar aankijken in het midden van de ruimte. Achter hun beide allemaal papieren in een rij die de generaties vertegenwoordigden die de apartheid en de onderdrukking wel mee gemaakt hebben met daarachter twee mensen die twee generaties representeren van voorouders die dit niet meegemaakt hebben.

We  vroegen de nieuwsgierige jonge mensen zich om te draaien en te kijken naar de generaties achter hun. Daarna vertelden we ze dat ze, als ze dat wilden, de weg terug kunnen lopen in hun familie geschiedenis en de twee voorouders te bezoeken die apartheid en de onderdrukking, die daarbij hoort, niet meegemaakt hadden. Ze besloten beide de route te lopen.

Het werd een hele emotionele reis in hun familiegeschiedenis. Ze voelden hoe de generaties zich voelden en de hoorden verhalen van de twee generaties die het probleem niet kenden. Vervolgens liepen ze de intense reis terug. Daar aangekomen gaven we ze eerst het woord en vervolgens de voorouders.

Na dit alles vroeg ik of ze verder wilden en elkaars familie geschiedenis wilden bewandelen. Dit wilden de jongeren. Eerst stelden ze de ander voor aan de familierelaties en vroegen de ander goed en vriendelijk te behandelen en welkom te heten. Daarna gingen ze op pad. Een heel zwaar pad waar ze voelden hoe de familie lijn van de ander gelopen had. Twee generaties voor de generatie die het niet mee gemaakt had stopte de Afrikaanse vrouw en keerde om en liep het pad terug met tranen. De jongen liep door en werd warm ontvangen bij de voorvaderen van de jonge vrouw en kwam diep onder de indruk terug. Ze waren erg blij om elkaar weer te zien.

We hebben ze gevraagd naar hun bevindingen en naar de bevindingen van de voorouders.

Voor een ieder die hierbij was heeft dit veel indruk gemaakt.

Dag 11 (zondag 24 april)

Al vroeg in de morgen worden we opgehaald vanaf ons pension om een bezoek te brengen aan The N/a’an ku sê, Animal Sanctuary. Een prachtig project waar natuurbescherming, landschapsbeheer en community ondersteuning hand in hand gaan. Dankzij het geld van enkele kapitaalkrachtige en idealistische ondernemers wordt het hele project nu gerund door een grote groep lokale mensen en betalende (vooral West-Europese) vrijwilligers onder de bezielende leiding van Rudie en Marlice van Vuuren. In een prachtige oude Landrover maken we een tocht door het immens grote park. Allerlei dieren (hetzij gewond of door hun moeder verlaten) hebben hier hun eigen veilige afgesloten leefruimte gekregen. Grote en aparte plekken voor groepen bavianen, cheeta’s, leeuwen en wilde honden. Onze gids weet van al die groepen te vertellen hoe het komt dat ze hier naar toe gebracht zijn en waarom het onmogelijk is ze weer terug te brengen naar de vrije natuur.

De middag is al een tijdje onderweg als we voor een heerlijke lunch naar de prachtige lodge gaan. Daar komen Rudie en Marlice van Vuuren bij ons aan tafel zitten om ons te vertellen over de bevlogen activiteiten die ze hier ondernemen. Mooi om te horen wat er hier allemaal ondernomen wordt om er voor te zorgen dat de plaatselijke boerenbevolking en het wild naast elkaar kunnen leven. Een van de mooie succesverhalen die ze vertellen is dat er de laatste tijd bij de grote schaapskuddes ezel families meelopen. De moederezel zal haar kinderen koste wat kost beschermen. Hierdoor worden de aanvallen van cheeta’s op deze kuddes praktisch tot nul gereduceerd.

Het laatste deel van de dag besteden we als team om de volgende dagen met het team van Imago Dei voor te bereiden.

Dag 12 (maandag 25 april)

Ditteke geeft vandaag de aftrap door inzage te geven in de Imago Dei projecten en de financiering daarvan. De hoeveelheid werk, de coördinatie en de verslaglegging is veel voor een vrijwilliger die straks weer weg gaat. We hebben geadviseerd een aparte projectaanvraag te doen voor betaald werk  zodat de continuïteit van dit werk beter gewaarborgd wordt en ook (stagiaires) studenten en vrijwilligers beter geschoold kunnen worden. In de kerk community lopen voldoende mensen rond die op hun niveau mee willen werken aan deskundigheidsbevordering. Deze bron is nog te weinig aangeboord. Oud politici die op hun niveau de discussie aan kunnen gaan voor het continueren van subsidies bij overheden, zakenmensen die op board niveau mee kunnen gaan naar andere boards van bedrijven die doneren, rechters die juridisch de degens kunnen kruizen over juridische zaken die zich voor kunnen doen e.d..

Waar we als team op aansturen is de stip op de horizon. De stip die zegt: We doen het op onze Namibische wijze niet op de witte of zwarte wijze. “Wat gebeurt er met met ons Namibisch geld” en niet “wat gebeurt er met het geld van de zwarte of witte gemeenschap”. Een van de doelen is om alle groepen in projecten te laten praten over hun perspectief van de situatie, vervolgens luisteren naar elkaars inzichten en waarnemingen om vervolgens te gaan werken aan een toekomstig Namibisch verhaal en aan de nieuwe Namibische cultuur die verteld hoe wij als Namibiërs naar elkaars inzichten luisteren en gezamenlijk beslissingen nemen.

Vervolgens wordt door het team een lijst gemaakt van topics die we willen bespreken, inhoudelijke en praktische. Topics die we met zijn allen moeten oppakken en die die in groepjes opgepakt kunnen worden.

Een volgend thema waar we aan werken is welke lasten het team op haar schouders heeft gekregen van anderen. Wat de ene groep van de ander eist om zaken af te handelen zoals zij dat willen. Door deze “externe last” komt niemand echt in zijn of haar kracht. Voorbeeld: “hoe een blanke gemeenschap wil dat niet blanken moeten werken”. Als experiment doen we het volgende:

Sjoerd stelt drie mensen op die drie groepen representeren. Eén voor de organisatie, één voor de blanke kerkgemeenschap enéén voor de samenwerkende kerkgemeenschappen. Daarvoor worden drie tassen neergelegd met een verschillend gewicht. En daarvoor wordt de zwarte leider gezet die de organisatie en de blanke kerkgemeenschap leidt. De eerste vraag aan hem is: voel de verschillende tassen en hun verschil in gewicht. Kijk naar de drie groepen die voor je staan en geef ze één voor één een tas die qua gewicht bij hun past en zeg: “ik heb dit met liefde voor je gedragen maar het is niet van mij, daarom geef ik het terug”. Eén voor één krijgen de drie groepen een tas als de regel uitgesproken wordt en één voor één vertellen de ontvangers dat het goed was om dit gewicht weer terug te krijgen. Ze erkenden dat dat gewicht van hun was. Vervolgens vraagt Sjoerd aan deze leider: hoe voelt dit. De leider antwoordde: “This was right on the spot, right on the spot; Er valt hierdoor zoveel gewicht van mij af die niet van mij is en het geeft zoveel ruimte om als mijzelf en met mijn kundigheden weer aan de slag te gaan”. Daarna vertelde hij, zoveel lichter als daarvoor en met zoveel passie, hoe hij op kracht had gewerkt in de townships van Zuid Afrika en hoe hij nu wilde omgaan met de organisatie die zoveel mensen hier kan helpen. Hij gebruikte de metafoor water. Als je water uitschenkt op een platte ondergrond verplaatst het zich groeiend naar alle kanten, zo wil ik hier werken aan het samensmelten en helpen van gemeenschappen. Zijn kracht en bevlogenheid raakt ons right on the spot, right on the spot!

Na een korte pauze komt een zwaar stuk werk op ons af waar we als gezamenlijke teams doorheen moeten om één team te worden voor onze dagen hier en daarna. Zaterdag hebben we al twee tijdspaden gelopen. Vanaf de hier-en-nu generatie naar generaties terug totdat we bij de zwarte en witte generaties kwamen die apartheid niet eens kenden als construct. Zoals we weten durven jonge generaties vragen te stellen over het verleden die oudere generaties nog niet kennen na een traumatische periode. In deze oefening liepen een blanke en een gekleurde jongere een pad terug langs hun eigen generaties totdat ze bij generaties kwamen die geen weet hebben van dit concept. We wilden weten of deze laatste generaties een helende plek konden zijn, wat gelukkig ook zo bleek te zijn. In het verslag van die dag beschreven we al hoe emotioneel en zwaar deze reis was voor de jongeren.

Nu kijken we wat de jongeren en de representanten van deze laatste generaties in deze opstellingen ervaren hadden. De tijdslijn van de zwarte gekleurde generaties wordt als eerste besproken.

Eigen en familie verhalen worden verteld. Hoe mensen tot op het bot vernederd werden, hoe er gemarteld is, hoe de strijd om te overleven was en is, hoe om te gaan met blanke opmerkingen zoals: “wanneer worden jullie nou een keer mens”, hoe het was om je moeder te horen debatteren tegen een man van een commissie die ging bepalen van welk ras je was en hoe boos je moeder daarover was. Ook werd gesproken over de plek die helend was, die inzichten gaf, een plek waar je rustig werd en dingen kon overzien zonder langs de generaties te hoeven die je zelf had meegemaakt en die daarvoor.

Het was verre van makkelijk voor ons team om dit alles te horen. Tranen biggelden over wangen van teamgenoten.

Nu was het tijd voor de tijdlijn van de witte generaties te bespreken.

De jongere vertelde dat hij van kind af aan met verbazing had geluisterd naar hoe de generaties, ouder dan hem, negatief spraken over zwarte en gekleurde mensen. Er zat een groot element van wij en zij in. Dat o.a. in  Zuid Afrika deze verschillen van hem afgegleden waren door samen te werken, samen te trainen, samen dingen te doen. In de tijdslijn voelde hij een naïef verlangen om de wereld te ontdekken door zijn voorouders als een onderdeel van hun wil om te willen overleven. Deze voorouders hadden niet eens een beeld van Afrika en de rest van de wereld. In de tijdslijn terug voelde hij weer hoe de volgende generaties om zijn gegaan met hun beelden van hun werkelijkheid en hoe fout ze zaten en hoe beschamend dat is.

De representant van de generatie die het niet meegemaakt had vertelde dat hij als jongere en als student in verschillende theatervormen zijn weerzin tegen apartheid en al die organisaties die apartheid gebruikten had geuit. Ook vertelde hij hoe Nederlanders omgingen en gaan met buitensluiten. Als voorbeeld vertelde hij dat zijn broer, die het syndroom van down heeft, uit huis geplaatst werd als kind en dat niemand een half jaar contact met hem mocht hebben omdat dat beter voor hem zou zijn en hoe dat de harten van het gezin verscheurden toentertijd.

Daarna vertelde hij over de tijdlijn en zijn plek daarin als representant. Hoe hij verbaasd was om iemand van zijn familie uit de toekomst tegen te komen. Over hoe hij die jongeren verteld heeft over hoe hij toen dacht over” de wereld ontdekken” veel verder dan de dorpen verderop. Hoe geëmotioneerd hij was over de uitkomsten van deze naïeve wens.

De tweede teamgenoot die de laatste generatie van de opstelling representeerde vertelde dat hij de jongere pas gezien had nadat hij de generatie voor hem was gepasseerd. Maar eerst wilde hij vertellen over de leeftijd waarop hij hoorde dat hij een joodse achtergrond had en hoe hij zich vanaf toen diep verbonden voelde met zijn joodse generaties en wat die zijn aangedaan in het verleden. Ook voor hem was theater de vorm om stelling te kunnen nemen in zijn leven. Stelling over apartheid en over onderdrukking op vele plekken in de wereld. Op één van zijn eerste reizen naar Afrika droeg hij een jas met Amerikaanse teksten of symbolen. Als enige blanke stond hij daar, in een zwarte wereld die naar hem gilt dat hij op moet rotten naar Europa. Een beeld die veel indruk bij hem achterlaat. Daarna heeft hij veel rond gereisd door Afrika en geleerd van de verschillende geschiedenissen.

Terug naar de opstelling vertelt hij hoe zwaar zijn overleven was in het dorp waar hij nooit uit kwam en geen idee had wat daarbuiten afspeelde.

Na de verhalen van beide generaties zijn er bij het team uit Nederland veel emoties die nog geen plek hebben. Van zich klein voelen tot aangedaan en schaamte en alles wat daar tussen zit.

Nu neemt Zack rustig zijn positie in door te vertellen wat Nederland en de Nederlandse kerkgenootschappen betekend hebben voor hem en velen in de strijd tegen apartheid. Als het onveilig was was Nederland een plek om naar toe te vluchten, om te studeren en om sterker te worden.

Een plek waar over vele onderwerpen gesproken kon te worden. Een plek waar solidariteit was, waar commitment was en waar resources waren die helpen. Dit verhaal brengt de teams dichter bij elkaar. Nicole stelt voor om de volgende oefening opdat moment te doen. Ze pakt Zacks handen, kijkt hem in zijn ogen en zegt zachtjes: ik zie je en even daarna dank je. Zack zegt het zelfde tegen haar. Deze oefening werd vervolgens door iedereen gevolgd totdat iedereen elkaar in de ogen gekeken had en gezegd had “Ik zie je” en dank je.

De teams versmelten omdat ze samen door moeilijk weer zijn gegaan en dat was nodig.

Ze zeggen wel eens dat een boot in de haven veilig is maar dat hij daar niet voor gemaakt is. Dat geldt ook voor dit nieuwe team!

De laatste werkdag (dinsdag 26 april)

Onze bus volgt de stoffige auto van Ditteke door een wijk van het township met de mooie naam Havanna. Het township zelf heet Katatura, vrij vertaald, “hier wil je niet wonen”. Alleen al die naam! Wat opvalt is dat er vooral drie soorten bedrijven zijn op de hoofdwegen van zand en puin: kroegen, haarsalons en carwash. De garages nemen een klein percentage in net zoals de computer/ printer shops. De straatjes zijn kronkelig op deze plek waar 40.000 mensen wonen in golfplaten schuurtjes en huizen, vaak zonder ramen door gebrek aan geld. De afwatering van de huizen is slecht en de kieren tussen de platen zijn vaak groot.

In de wijk Katatura stoppen wij eerst bij een educatie project. Met o.a. zonnepanelen op het dak. Waarmee batterijen op worden geladen, die dan door de bewoners tegen een geringe vergoeding kunnen worden geleend zodat ze een week elektriciteit hebben. En het schooltje en de trainingszaal zijn hoopvol: het is klein, maar schoon. Het project voelt goed, hier zetten kinderen stapjes uit de ellende!

 

 

Opeens stoppen we bij “een schuurtje” van drie bij drie waar een oude vrouw op een plastic stoeltje voor zit. Elkaar groeten is een mooi ritueel: je geeft de ander een hand en vraagt: ‘Hello, my name is . . . , how are you. En de ander zegt dan: “thank you, my name is . . . . , I’m fine! How are you”? Dit alles gaat gepaard met uitgebreid handenschudden. We horen stemmen uit het kleine pand achter haar, stemmen van kinderen die erg opgewonden zijn. We schuiven, met toestemming, een doek opzij die als deur fungeert.

 

 

In dit gedeelte van het lage “schuurtje” zitten dertig kleine kinderen die, om ons te verwelkomen een liedje zingen met hun juf die prachtig gekleed voor haar klasje staat. Het is er erg heet en benauwd, er zijn geen stoelen, tafels of ramen maar dat deert het enthousiasme niet van de peuterklas die via een liedje leert wat links en rechts is en waar hun neus. Ook wij laten ons niet onbetuigd en zingen – in het Engels – het liedje “hoofd, schouders, knie en teen”. Reuzen tussen de dwergen. In no time nemen de kinderen onze bewegingen over en zingen we samen het lied! De volle overgave tijdens het zingen van de kinderen werkt aanstekelijk. Sjoerd neemt Zack terzijde en zegt dat er eigenlijk ramen in het klaslokjaaltje moeten komen, vervolgens legt hij Zack een van zijn geniale ideeën voor: Dit heeft een “Apollo 13 project” nodig! Vragend kijkt Zack Sjoerd aan. Ik verzin dat nu net zegt Sjoerd; de Apolla 13 kon alleen terug komen als ze met hetzelfde materiaal een nieuwe oplossing bedachten. Als bv architectuur-studenten met hetzelfde materiaal wat nu voor handen is nieuwe huisjes  en winkeltjes gaan bouwen. Dan staan ze recht, is afwatering beter geregeld en ontstaan er nieuwe banen. Alles hergebruiken. Stoelen van autobanden en banken van oliedrums etc. Het materiaal is er allemaal. Als voorbeeld laat hij foto’s zien van townships in Zuid Afrika.

We moeten verder naar een school met bevlogen docenten en community werkers. Ongelooflijk wat die daar doen op het gebied van scholing, verbouwen van groenten, computerlessen, werkplaatsen om een ambacht te leren en meer. Overal meters hoge hekken en op de deuren sloten om diefstal te voorkomen. Je wordt zo blij van hun power, geloof en inzet voor de bewoners hier met hun kinderen en kleinkinderen. In een kerkje annex weeshuis zien we hoe kinderen liefdevol worden opgevangen. Maar er is niks. Een kindje met een waterhoofdje ligt op een dun dekentje op een stenen vloer tussen andere gehandicapte kinderen die met kleine open wondjes over de vloer kruipen. Er zijn een paar twee persoons matrassen waar de hele groep ’s nachts op slaapt.

 

 

De mensen die de kinderen opvangen zijn echt lief voor ze. Soms kappen ze gezamenlijk ergens hout en dat is hun bron van inkomen. We spreken met de geweldige pastor en zijn vrouw die op een klein stukje grond een school en opvang van golfplaten hebben gebouwd.

We staan even later samen te kijken naar een gat die de pastor zelf gegraven heeft in de zware rotsachtige bodem, een gat van 2 bij 5 meter en wel 3 meter diep. “Hier komen later de chemische toiletten” vertelt hij. Het terrein van de school is 10 bij 15 meter en er lopen wel dertig kinderen rond. Druk, volgens Nederlandse begrippen! “Nee, nu is het rustig” zegt hij, “het is vakantie tijd. Normaal gesproken hebben we meer dan 200 kinderen rondlopen die per groep van de zelfde tribe / stam eten krijgen. Anders vertrouwen de ouders het niet ivm de geschiedenis van de stammen onderling”.

 

 

Iedereen die je hier tegenkomt vraagt hoe het met je gaat en neemt de tijd voor je. Het is 35 graden in de zon op het zandpad naar de volgende wijk. Waar je ook kijkt schitteren de aluminium golfplaten je tegemoet zover je ogen kunnen kijken, berg op en berg af.

’s Middags zijn we terug op onze trainingsplek om met het gemeenschappelijke team te werken aan het verbeteren van bestaande projecten. Aan het team hebben we gevraagd een metafoor te bedenken van hun werk. De metaforen van alle werkers worden in een grote mindmap gezet. In het midden van de mindmap staat het woord missie. Door de metaforen zien we in 10 minuten de missie van het team. Op het eind van de middag sluit Marcel af met visieontwikkeling via een mooie theatermethode. Gerard speelt op de achtergrond gitaar tijdens Marcels werk.

Daar staan we dan. We zijn moe maar onze missies zijn gelukt. Ook de planning voor onze toekomstige samenwerking staat in de steigers. Op het plein voor onze werkplek wordt een vuur gemaakt en lampjes opgehangen. De mensen waarvoor en waarmee we gewerkt hebben hebben een braai voor ons georganiseerd. Het is al weer donker en de lichtjes branden terwijl de geur van vlees opstijgt. Veel mensen nemen dingen mee: salade, een vis, een toetje, vlees, drinken.

Het wordt een heel gezellig lang feestje. Laat komen we aan in het hotel. Nu nog even pakken dan staat alles al vast klaar voor morgen. Dan start onze reis van 26 uur weer terug naar huis. Happy days.