Hij draagt simpele sneakers onder een spijkerbroek en zijn halflange, donkere haar hangt zorgeloos rond zijn jongensachtige gezicht. Niets aan het uiterlijk van Boyan Slat verraadt dat hij anders is dan de gemiddelde 19-jarige. Toch is hij anders. Hij staat op een podium in New York te vertellen over zijn innovatieve plan om het afval uit de oceanen op te ruimen,The Ocean Cleanup. In Delft, een vervuilde oceaan van hem verwijderd, kijken we live mee.

Alles op pauze
De zaal ligt vol met plastic afval – daar gaat het immers om: het oceaanoppervlak is er op veel plaatsen bezaaid mee. En dat heeft gevolgen voor een enorm aantal diersoorten, maar ook voor ons. Oceanen zijn de basis van onze voedselcyclus, en inmiddels komt er zelfs microplastic in ons eten terecht. Een omvangrijk probleem, waarvoor niemand een oplossing wist. Tot nu.

Waarom de hele oceaan afgaan om rotzooi op te ruimen, als de oceaan het probleem zelf kan oplossen? In de oceanen zijn er diverse roterende stromen, zogeheten gyren. Plastic komt daardoor vanzelf voorbijdrijven en kan met een passieve installatie worden ‘gevangen’. Het Ocean Cleanup-project gaat uit van dit eenvoudige principe. Een honderden kilometers lange barrière van drijvers moet het water weer afvalvrij maken. Hierin wordt het plastic, dat vooral in de bovenste drie meter van de waterkolom drijft, tegengehouden, terwijl zeedieren er makkelijk uit of onderdoor kunnen zwemmen.

Boyan begon al op de middelbare school met de ontwikkeling van het concept; hij was het zat om steeds wanneer hij ging duiken, plastic zakken te zien in plaats van vissen. Het simpele idee groeide uit tot een project waarvoor de tiener bereid was zijn studie en sociale leven tijdelijk op pauze te zetten. “De universiteit kan altijd nog, mijn project ging voor. Ik zag mijn collega’s zelfs vaker dan mijn eigen moeder.”

Uitvindersdilemma
Inmiddels werkt de jonge innovator samen met meer dan honderd vrijwilligers en talloze bedrijven, maar het duurde een tijd voordat hij hulp kreeg. In het begin belde hij honderden bedrijven om te vragen om sponsoring, maar niemand hapte toe. “Ik kwam terecht in het uitvindersdilemma, zoals ik het noem. Moet je wachten en je plan geheim houden, of het juist promoten en het risico lopen dat het wordt afgekraakt?”

Dat laatste gebeurde aanvankelijk. Iedereen die hij sprak, zei dat het niet kon: er zou sprake zijn van bijvangst, of het project zou onmogelijk te financieren zijn. Boyan negeerde de kritiek. “Veel doorbraken in de geschiedenis werden eerst onmogelijk genoemd. Critici stelden precies de vragen die ik wilde beantwoorden, dus dat gaf juist het gevoel dat ik op het juiste spoor zat.”

Van ‘onmogelijk’ naar haalbaar
Nadat op 26 maart 2013 zijn verhaal plotseling massaal via internet werd verspreid, verzamelde zich alsnog een team rond de jonge uitvinder. Dankzij crowdfunding kreeg hij genoeg geld bij elkaar om zijn plan voor het eerst uit te testen. De uitkomsten daarvan tonen nu aan dat het plan uitvoerbaar is. Trots houdt Boyan het dikke boekwerk met de resultaten omhoog. “En de kaft is gemaakt van plastic uit de oceanen!”

Nu begint fase twee: er moet weer geld worden ingezameld om het project op grotere schaal te kunnen testen. “Vast en zeker komen er dan weer nieuwe moeilijkheden die we moeten overwinnen”, zegt Boyan, maar hij lijkt totaal niet bang voor de toekomstige obstakels. Hij vindt het eerder raar dat zijn to-dolijstjes nu zijn voltooid en hij even niets omhanden heeft, nadat hij twee jaar lang elke dag zo’n vijftien uur met het project bezig was. Zat is hij het in ieder geval nog niet. “Als je werkt aan iets waar je hart ligt, dan klaag je niet.”

Ga naar de site van The Ocean Cleanup voor meer informatie of om zelf te doneren.